ብሓፈሻ ኣረጊት ባቲሪ ብጥንቓቐ ኣብ ፍሉይ መጉሓፊ ቦታ ክእከቡን ክእለዩን ከምዘሎዎም ተሪዲእና ኔርና። ኣብዚ ሓጺር ዝቕጽል ጽሑፍ ከኣ እቲ ንሶም ኣብ ልዕሊ ደቂ-ሰባትን እንስሳን ኣታኽልትን ዘስዕብዎ ሕማማትን ጉድኣትን ክንርኢ ኢና። ኣረጊት ባቲሪ ፈቀዶ ቦታ ብዘይግቡእ ምዝጉሓፍ እቶም መርዛማት ቀመማቱ ብንፋስ፣ ብማይ ወይ ምግቢ ኣቢሉ ናብ ኣካላት ወድሰብ፣ እንስሳ ወይ ኣታክልቲ ክሰርጽ ይክእል። እዚ ብቐጥታ ወይ ከኣ ብተዛዋወሪ መገዲ ክስዕብ ይክእል።
ብፍልይ ዝፈሰሱ ወይ ደጋዊ ዝባኖም ዝትኸፍተ ባቲሪታት ቀጥታ ብእድካ ካብ ምሓዝን ኣብ ማያት ምድርባዮምን ንጥዕና ዓቢ ሓደገኛ ምኻኖም ክንግንዘብ ይግባእ። እቲ መርዛዊ ሓዘል ኣምዕቶም ከኣ ብኢድ ኣቢሉ ቀጥታ ናብ ውሽጢ ኣካላት ደቂሳባትን እንስሳን ኣትዩ ንጥዕና ኣስጋኢን ሓደገኛን ይኸውን።
እቶም ንጥዕና ኣዝዮም ሓደገኛታት ዝዀኑ ቀመማት ባተሪ (ሄቪ-መታልስ/heavy metals)፣
ካድሚም /Cadmium (Cd)
መርኩሪ / Mercury (Hg)
ሊድ / Lead (Pb)
ብመሰረቱ መብዛሕቶም ሄቪ-መታልስ/heavy metals (ሜታል ቀመማት) ከምዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ንጥዕና ናይ ወድሰብ፣ እንስሳን ኣታኽልትን በከልቲን ሓደገዓታትን እዮም።
እዚም ቀመማት እዚኦም ካብ ኣረጊት ባትሪ ጥራይ ዘይኰነስ ካብ ግሓፍ ፋብሪካታት ወይ ድማ ካብ ናይ መካይንን ፋብሪካታትን ትክታትን ጉሓፍን ብተዘዋወሪ መገዲ ብማያትን ንፋሳታትን መግብን ኣቢሎም ናብ ኣካላት ሰብን እንስሳታትን ክሰርጹ ይኽእሉ እዮም።
እዞም መርዛማት ቀመማት ኣብ ወድሰብን እንስሳታትን ዝስዕብዎ ቀንድን ሓደገኛታትን ሓማማት፣
መርኩሪን (Hg) ምስኡ ተዋሲቦም ዝርከቡ ቀመማትን ብጣዕሚ ንጥዕና ሓደገኛ ከይኖም ኣብተናወሔ እዋን ናይ ነርቪ፣ ሓንጐል፣ ጸረ-ህዋሳት፣ ናይ ፍርያት ጽግን ዓቢ ጉድኣት የውርዱ።
ካድሚም (Cd) ሓደ ካብቶም ሓደገኛ ናይ ኩሊት ጉድኣት ዘስዕብ ኰይኑ ናይ መንሽሮ ሕማምውን የውርድ ብፍላይ ምስ ንፋስ ኣብ ኣካላት ምስኣቱን ዝሰርጽን።
ሊድን (Ld) ምስኡ ተወሃሂዶም ዝርከቡን ሓደ ካብቶም መንሽሮን ኣካላትን ዝምርዙ ቀመማት እዮም። ኣብ የዕጽምቲ ኣናተዓቕሩ ከኣ ሓደገኛ ናይ ነርቪ ሓማማትውን የስዕቡ።
እቶም ነዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ቀመማት ዘይሓዘሉ ባተሪታት እንተዀኑውን ካልኦት ብመጠኑ ንጥዕና ጐዳእቲ ቀመማት ሒዞም ይርከቡ። ንኣብነት ከም ኒክል (Nickel)፤ ማናጋን ኦክሲድ (manega oxid) ወይ ሊትዩም (Litium)። ስለዚ ብመሰረቱ ዝኣረጉ ባተሪታት ኣብ ፍሉይ ናይ መኤከብን ምእለይን ቦታ ክጐሓፉ ይግባእ። ምስ ናይ ገዛ ጐሓፍ ምግሓፎም ቅቡል ኣይኰውንን፤ ክኽልከልውን ይግባእ። ተመሊሶም ምስ ማያትን ንፋሳትን መግብን ኣቢሎም ኣብ ኣካላት ሰብን እንስሳን ከምዝሰርጹ ምፍላጥ የድሊ።
እዞም ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ብሰንኪ መርዚ ባተሪ ዝመጹ ሕማማት እቶም ቀንዲን ኩሉ ግዚ ዝርኣዩን ዘስዕብዎምን ሕማማት ክዀኑ ኰለዉ፣ ካልኦት ተፈላለዩ ሕማማት ከምዘስዕቡውን ብዙሓት ተማራመርቲ ናይ ባህርያትን ሕክምናን ይሕብሩ።
ኣብ ከባቢና ዘለዉ ቀላያትን ዒላታትን ቀወምቲ ወይ ዘይፈሱ/ዘይውሕዙ ማያት ስለዝዀኑ ብኣረግቶት ወይ ጉሓፍ ናይ ሄቪ-መታልስ/heavy metals ብቀሊሉ ክብከሉ ይኽእሉ። ንብዙሕ ግዜ ወይ እዋን ድማ ነቲ መርዛም ቀመም ሓቚፎሞ ይነብሩ። እዞም ዒላታት ወይ ማያት ብግቡእ በብግዚኡ ብሳይንሳዊ መገዲ ክምርምሩን ክፈተሹን ኣለዎም። እቲ ቀንዲን ልዕሊ ኽሉን ግን ቀመማዊ ጉሓፍ ክምእውን ኣረግቶት ባተሪታት ብግቡእ ምእላይን ምዕቃብን። ከምቲ ምስላ ኣቦታትናን ኣዴታትናን – ድሕሪ ማይ ኣብ በዓቲ – ዝብሃል ከይንኸውን ቅድሚ ሓሚምምና ናብ ሓኪም ምስጓም ከባቢና ምብካልን ምምራዝን ምጥንቓቅን ምንቃሕን ይግባእ።
ካብዚ ሓሊፉ ድማ ሊቲዩም (Litium) ዝሓዘሉ ባተሪታት ምስ ንፋስን ማይን ምዝራኸቡ/ዝዋሰቡ ባርዕን ካልእ ርኣክሽን/ተውስቦ/reaction ክፈጥሩ ዝሰለዝኽእሉ ምጥንቃቕ የድሊ። ብፍላይ ነዚኦም ዓይነት ባተሪታት ምክፋቶም ወይ ዝባኖም ምቕላጦም ወይ ምቕጥቃጦም ብጣዕሚ ሃደገኛ ምኻኑ ምርዳእ የድሊ። ቘሉዑት ክይጻወትሎም ከኣ ምእላዮም።
ከምቲ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ እዞም መርዛማት ቀመማት ካብ አረጊት ባተሪ ጥራይ ዝምንጭው ኣኰነኑን እንታይ ድኣ ካልኦት ብዙሓት ምንጪ ወይ ፈልፋሊ ኣለዎም። ካብ ናይ ማዕድን ስርሓት፣ ናይ ኢንዱስትሪ ጉሓፋት፣ ካብ ኣረጊት ልቺ (fluorescent tube, energy-saving bulb etc) ካብ ቮልካኖ ዝውጹ ጋሳት፣ ናይ ማካይን ትኪ ንኣብነት ብፍላይ ሊዲ-ሓዘል/leaded petrol/ በንዚን ዝጥቀማ መካይን ወዘተ ክመጹ ይኽእሉ።
ብዘይ ንቕሓትን ሓላፍነትን ኣረጊት ባተሪ ወይ ናይ ኢንዳስትሪ ጉሓፍ ኣብ ፈቐድኡ ምጉሓፍን ምስ ናይ ገዛ ጉሓፍ ምድራባይን ተመሊሱ ብቐጥታን ብተዘዋወርን መገዲ ይጐድኣና። ንኣብነት እቲ ናይ ከተማ ጃምላዊ ጉሓፍ ኣብ ቅሉዕ ቦታ ምስዝቃጸልን ዝነድድን እቶም መርዛማት ቀመማት ምስ ትክን ደሮናን ተሓዊሶም ብቐጥታ ብሳንቡእ ኣቢሎም ኣብ ኣካላት ወድሰብን እንስሳን ይሰርጹ። ካብኡ ሓሊፉ ከኣ ኣብ ማያትን ሕርሻዊ ገርሁ ብምዕላብ ምሲቲ ንሰትዮን ንበልዖን ፍረታትን የሕምልትን ኣቢሎም ኣብ ውሽጢ ኣካላትና ይኣትዉ። ምንም እኳ ብቐጥታ ኣይንሕመም እምበር እቲ ሶዕቤኑ ግዚኡ ሓሊዩ ክምዘርክበናን ዘጥቅዓናን ምርዳእ ይግባእ።
ኣብዚ እቲ – ጉሓፍን ምእላይ ጉሓፍን – ዝብል ኣርእስቲ ኣብቲ ሕብረተሰብ ክዝረበሉን ብሓላፍነት ከኣ ሓደ ስጉምትን ተበግሶን ክውሰደሉ ዘለዎ ኣርእስቲ ኰይኑ ይስምዓኒ። እቲ ናይ መጀመርያ ስጉምቲን ጐስጋስን ኣብ ንቕሓትን ትምህራትን ናይቲ ሕብረተሰብ ዝምልከት እዩ። ካብ መውዓል ሕጻናት ክሳብ ዝልዐለ ደረጃ ትምህርቲ ከኣ እዚ ኣርእስቲ ኣብ መደብ ትምህርቲ ክኣቱ ይግባእ።
ካብኡ ሓሊፉ ከኣ እቲ ሓላፍነት ዘለዎ ሓደ ጽኑዕ ናይ ጉሓፍ ከም ኣረጊት ባተሪ ኣተኣላልያ /waste managament ክውጥን ናቱ ቀዳማይ ዕማም እዩ። ዝተፈላለዩ ጽፍሕታትን ምምሕዳራትን ካአ ከም ኣካል ስርሖም ክወስድዎ የድሊ።
ብዛዕባ እዞም መርዛም ቀማማት ክሳብ ሎሚ ዘስዓብዎም ሕማማት ዝምልከት መጽናዕቲ ኣሎዶ ንዝብል ሕቶ ኣብዚ እዚ ጻሓፋይ ዝፈልጦ ምንጪ የለን። ግን የለን ማለት ኣይኰነን። እንተዀነ ብዙሓት ሕቶታት ክትስኡን ክነቕሉን ይኽእሉ እዩም። ብሰንኪ እዞም መርዛማት ጉሓፋትን ቀመማትን ዝሰዓቡ ሕማማትከ ክሳብ ክንደይ ጐሊሖም ይርኣዩ? እንታይ ዓይነት ሕማማት ኣብዚ ዝሓለፈ 10-20 ዓመታት ጐሊሖም ይርኣዩ? ንኣብነት ናይ መንሽሮ፣ ኩሊት ወይ ሳንቡእ ሕማማት ክሳብ ክንዳይ ካብ ቀደም ወሲኾም ይርከቡ? እዞም ሕማማት እዚኣቶምከ ምስዞም መርዛማት ሄቪ-ማታልስ ዝትኣሳስሩድዮም? ናይ ሕክማና ኣባላትከ ክሳብ ክንደይ ብዛዕብኦም ኣፍልጦ ኣለዎም? ብዛዕባዞም መርዛማት ቀመማትን እቲ ንሶም ዘስዓብዎ ሕማማትን ጉድኣትን ጸብጻባት ኣሎ? ወዘተ።

ተወሳኺ ሓበሬታ፣
http://en.wikipedia.org/wiki/Heavy_metal_%28chemistry%29
http://www.umweltbundesamt.de/presse/presseinformationen/batterien-im-test-zu-viele-schwermetalle
http://www.planet-wissen.de/alltag_gesundheit/muell/sondermuell/batterie_recycling.jsp

ጐሓፍ (ኣረጊት) ባተሪን (batteries) ሳዕቤናቱን ኣብ ልዕሊ ባህራይት ማለት ኣብ ጥዕና ወድሰብን እንስሳን ኣታኽልትን።

ባተሪ ካብ ዝምሃዝ ዶሮ ልዕሊ ሚእቲ ዓመት ኰይኑ ኣሎ። ኣብ መዓልታዊ ናብራ ወድሰብ ድማ ዓቢ ግደ ከምዝጻወት ዘይስሓት ሓቂ እዩ። እዚ ክሙር ወይ ዕቑር ጽዓት ካብ መስመር ሓይሊ ኤሌክትሪክ ነጻ ብምኻን ካብ ሓደ ቦታ ናብ ሓደ ቦታ እንዳተንቀሳቐስና ክንጥቀመሉ ይሕግዙና። እንተዀነ ኣቲ ኣወንታዊን ጠቓምን ጐድኑ ጥራሕ ምዕዛብ ኣይግባእን። ባተሪ ጐሓፍ ኣብ ባህርያትን ፍጥረትን ዘምጽኦ ሳዕቤናት ብጥንቃቐ ክንርድኦ ይግባእ። ንባተሪ ንምስራሕ ወድሰብ ዝጥቀመሎም ተፈለለዩ ኣካላት ወይ ነገራት ገሊኦም መርዛማትን ጐዳእቲ ንጥዕና ሰብን ኣንስሳን ምኻኖም ማንም ተጠቓሚ ባተሪ ክፈልጥን ክርዳእን ኣለዎ። ስለዚ ዝተጠቐምናሎም ወይ ዝኣረጉ ባተሪስ ኣበይ ይጐሓፍን ብኸመይ ንዕቅቦምን ዝብሉ ሕቶታት ብጣዕሚ ኣገደስቲ ኰይኖም ንረኽቦም።

ብሰንኪ ምዕባለ ኣምጽኦም ኤሌክሮኒካዊ ኣቑሑት (ከም ሞባይል፣ ኤመፐ3፣ ራድዮ፣ ናይ ኢድ መብራህቲ ዝኣምሰሉ) ተራ ባተሪ ኣብ ዕልሊ ናብራ ወድሰብ ኣብዚ መዋእል ዘለናዮ ንዓበየ ይኸይድ ኣሎ። ኣብ ዓመት ድማ ብምልዮናት ዝቕጽሩ ተፈላለዩ ዓይነት ባተሪስ ኣብ ዕደጋ ከምዝወርዱ ብተፈላለዩ ኣካላትን ናይ ጉምሩክ ኣባላትን ይሕበር። ኣንተዀነ እቶም ዝኣረጉኸ ኣብይ ይዓልቡን ይድርበዩን ይግሓፉን? ብዛዕብኡዶ ሓሲብና ንፈልጥ? ኣይመስለንን? ብዘይካ ኣብ ገለ ፍሉያት ክፍሊ ዓለማት ከም ኣብ ኤሮጳ ብዛዕባ ምዕቃብ ዝኣረጉ ባቴሪ ብዙሕ ዝግደስ ኣካል የለን ክብሃል ይክኣል። ከም ጸገምን በካልን ድማ ኣይርኤን።

ኣብዚ ሓጺር ጽሑፍ ብዛዕባ ኣንታይነት ባተሪን ሳዕቤናት ባተሪስ ኣብ ልዕሊ ወድሰብን ፍጥረትን ባህርያትን ክሕበር እዩ።

መብርሂ፥
ባተሪ ዕቁብ ወይ ዕቑር ጽዓት ኤሌክትሪክ እዩ። ከምኡ ስለዝዀነ ድማ ክልተ ርእሲ ክህልዎ ከሎ ንሳቶም ድማ ነጋቲቭን (kathode) ፖዘቲቭን (aniode) ተባሂሎም ይጽውዑ። ክልተ ዓይነት ባተሪውን ኣሎዉ። ንሳቶም፣
- ንቑጻት ባተሪ ማለት ሓደ ጊዜ ተመሊኦም ዝመቱ ወይ ዝጐሓፉ
- ጽዓቶም ምስዝጽንቀቕ ደጋጊምካ ትመልኦም „ተመላእቲ ባተሪ“ ማለት ሓያሎ ግዜ ብሓይሊ ኤሌክትሪክ ዝምልኡ (ክሳብ ልዕሊ1000 ጊዜ ዝምልኡ ባተሪ ኣብዚ እዋን ኣሎዉ) ግን ምስ ብዝሒ ደጊምካ ምምልኦም ዓቕሚ ዝዕቅብዎ ጽዓት ኣናነከየ ዝዀይድ።

ታሪኽ ባተሪ፥
ታሪኽ ባተሪ ኣብ 18 ክፍለ-ዘመን (1789) እዩ ዝጅምር። ሓደ እጣልያዊ ናይ ኣካላት ተመራማሪ ፕሮፈሰር Luigi Galvani ውዑይ ዝተጠብሔ ናይ እንቅርዖብ ሰለፍ ብኣስራዚ ብምትሓዝ ኣብ ሓደ ሓጽር ኣንጠልጠሎ እሞ ካብ ግዜ ናብ ግዜ ድማ ኣቲ ሰለፍ እንቅርዖብ ከንፈርፍር ተዓዘበ። ብትዕዝብቱ ድማ ኣቲ ናይ እንቅርዖብ ሰለፍ ጽዓት ኤሌክትሪክ ዓቂቡ ኣሎ ኢሉ ገመተን ኣመነን። ኰይኑ ግን እዚ ትዕዝብትን እምነትን ቅኑዕ ከምዘይኰነ ሓደ Alessandro Volta ዝተባህለ Phsysist ድሕሪ ቅሩብ ዓመታት ኣረጋገጸ። እቲ ቅኑዕ ኣገላልጻ ድማ ኣቶም ክልተ ኣስላፍ እንቅርዖብ ብሐደ ግዜ ክልተ ዝተፈላለዩ ሜታላት ምስዝተንከፉ ኣቲ ጽዓት ኤሌክትሪክ ከምዝተፈጥረን ብሓጺሩ ካብቶም ሜታላት (metals) ክዝምፈልፈለን ወይ ከምዝተወልደን እዩ።

ኣብዚ እዋን ኣዚ ድማ ዝተፈላለዩ ሜታላት ወይ ኣካላት ነገር ብምውሳብ ዝበርከተ ጽዓት ክርከብ ተኻኢሉ ከምዘሎ ይፍለጥ። ብሰንኪ ናይ ባህርያት ብCO2ን ጣቓ ጋዝን (fine dust) ብከላ ድማ ዝተፈላለያ ተመራመርቲ ኣካላትን ኢንዱስትሪታት ብባተሪ ዝሰርሓ ማካይን ኣብ ምስርሕን ምፍታንን ይርከባ። ዓቕምን ሓይልን ባተሪ ድማ ክብ ኣናበለ ይኸይድ ኣሎ። ስለዚ ጽዓት ባተሪ ንኤሌክትሮኒክ ኣቕሑት ንምንቅስቓስን ህይወት ንምሃብን ጥርሕ ዘይኰነስ ንመካይንን ተሽከርከርትን ከንቀሳቕስ ይጅምር ኣሎ። ብፍላይ ድማ ነተን ኣብ ውሽጢ ከተማታት ዝንቀሳቐሳ ማካይን (ብዝያዳ ከም ኣውቶብስ) ብባተሪ ምንቅስቓስ ዓቢ ናይ ጥዕና ኣወንታዊ ሓገዝ ይህብ። ብፍላይ ትኪ ናይ ዲዝልን በንዚንን ማካይን (fine dust) ናይ ሳንቡእ ሕማማት ከምዘስዕብን ካብኡ ሓሊፉውን ናይ መንቀሊ ሕማም መንሽሮ ክኸውን ከምዝኽእል ብተመራመርቲ ይሕበር።

ኣብዚ ክጥቀስ ዝግብኦ ኣብ ስሳታታ መጀመርያ ስብዓታትን ብባተሪ ዝንቀሳቐሳ ናይ ከተማ ጽርየት መካይን ኣብ ከተማታት ኤርትራ ከምዝነበራ ይዝከር እዩ። ኣብቲ እዋን እቲ ዝነበሩ ባተሪ ከበድቲ፤ ውሑድ ዓቐን ጽዓት ዝዕቅቡን ንባህርያት ድማ በከልቲ ነይሮም እዩ ክብሃል ዝከኣል፤ ምንምእኳ ብጭቡጥ ካብ ምንታይ ከምተሰርሑ ሓበሬታ የለን። ኣበይከ ይህሉ ኣቲ መቓብሮም? ማያትዶ በኪሎም ይዀኑስ ዋላስ ብግቡእ ተጓሒፎም ይዀኑ ዝብሉ ሕቶታት ብጣዕሚ ኣገደስቲ እዮም? እንተዀነ እቲ ሕቶ ንተመራመርቲ ባህርያት ንመጻኢ ወዚፍና ንግድፎ።

ሎሚ ሓያላትን ዘመናውያንን ባተሪ ንምስራሕ ገለ ኣብ ግምት ክኣትዉ ዘለዎም ነጥብታት፣
- ክብ ዝበለ ጽዓት ዝዕቅቡ ክዀኑ ኣሎም (high capacity batteries)
- ኣብ ሓጺር እዋን ብደጊም ክምልኡ ክኽእሉ ኣለዎም (fast chargable)
- ክብደቶምን ግዝፎምን ክንእስን ምጡን ክኸውን ኣሎም (light weight and small size)
- ብቐሊል ዝባርዑን ናይ ሓዊ ሓደጋ ዘስዕቡ ክዀኑ የብሎምን (ንኣብነት ንማኪና ዘንቀሳቕሱ ባተሪ ኣብ እዋን ሓደጋ ማኪና ክትኰሱ ወይ ባርዕ ክስዕቡ የብሎምን) (non explosive and not easly flammable)
- ንባህርያት ዝብክሉን ዝምርዙን ክዀኑ የብሎምን (heavy metal pollution – emission)፣ ኣብ ግዜ ምግሓፎም ድማ ብቐሊሉ ትሕዝትኦም ክፈላለን ንቐጻሊ ደጊምካ ንኻልኦት ነገራት ከተፍርየሎም ዘኽእሉ ክዀኑ ይግባእ (recycling)።

ዓይነት ባተረስ።
መብዛሕቶም ኣቶም ኣብ መዓልታዊ ናብራና ኣንጥቀመሎም ንኡሳት ባተሪስ ዝተፈላለየ ዕብየትን ክብደትን ይሃልዎም እምበር ኣሰራርሕኦም ሓደ ዓይነት ኰይኑ ምጡን ቁመት ዘለዎም እዮም።

ከምእውን ንኣሽቱ ናይ መልጎም-መሰል ዓቐን ዘለዎም ባተሪን ኣሎዉ። መብዛሕትኡ ግዜ ድማ ኣብ ናይ ኢድ ስዓት፤ ኣብ ንእሽቱ መጻወቲ ኤለክትሮኒክ ኣቑሑት፣ ኣብ ዝውልዑ ጫማታትን ዝኣምሰሉ ኣቕሑት ተሰኲዖም ንራኽቦም።

ካብኡ ሓሊፉ ድማ ኣብ ኢዱስትሪ ወገን ኣንተጠሚትና ዓበይትን ዓቢ ዓቐን ጽዓት ዘለዎም ተመላእቲ ባተሪ ንረክብ። እዚኣቶም ኣብ ሌፕ-ቶብስ፣ ሮቦትን ማካይንን ዝኣምሰሉ ተንቀሳቐስቲ ነገራት ንረኽቦም።

ኣብዚ ኣዋን እዚ ኣብ ዕዳጋ ዝርከቡ ባተሪን (ኣብ ኤሮፓ ብፍላይ)

ደረቕ ባተሪስ (እንደገና ዘይምልኡ፣ non-chargeable batteries) ኣብ ዕዳጋ ንረኽቦም።
Alkaline battery
Zinc–air battery
Lithium cells- Button cell
Alkali-Mangan Button Cells

ብተደጋጋሚ ዝምልኡ ባተሪን (rechargeable batteries)
Nickel-Metallhydrid-(NiMH-)
nickel-cadmium battery
Lithium Ionen/polymere (ዘመናዊ ተመላእቲ ባተሪ)

ነብሲ ወከፍና ከም ተጠቀምቲ ባተሪስ መጠን ከንወስዶ ዘሎና ሓላፍነት፣

- ብተኻእለ መጠን ብተደጋገሚ ግዜ ክምላእ ዝኽእል ባተሪ ክንገዝእን ክንጥቀምን የድሊ (rechageable)
- እቲ ንገዝኦ ባተሪ እንታይ ዓይነት ምኻኑን ጠንቂ ንባህርያትን ሰብን ከምይዘይኰነ ቅድሚ ምግዛእና ምፍላጥ የድሊ።መብዛሕቱ ግዜ እቶም ሕሱራት ባተሪ መርዛማት ቀመማት (avoide lead, mercury, cadmium ወዘተ) ዝሓዘሉ ምኻኖም ክበርህ ይከኣል። ጥዕና ድማ ካብ ክሉ ከምዝኸብርን ዝዓብን ክፍለጥ ይግባእ።
- ድሕሪ ምጥቃምና ድማ እቲ ዝኣረገ ባተሪ ምስ ጉሓፍ ክሽነ ክንድርብዮም ከምይዘይብልና ክንፈልጥ ይግባእ። ኣብ ፍሉይ መንግስታዊ መዓቀቢ ቦታ ወይ ፍሉይ ቦታ ምጉሓፍ ኣረጊት ባተሪ ክነርክቦ ይግባእ። ተመሊሱ ዝሃስየናን ባህርያት ዝብክልን ምኻኑ ምርዳእ። ኣብ ፈቐድኡ ባተሪስ ምድርባይን ምጉሓፍን ቀሊልን ዋጋ ዘድልዮ እዩ እንተዀነ ድሕሩ ዝመጽእ ኣሉታዊ ሳዕቤናቱ ንጥዕናን ንባህርያትን ዓቢ እዩ።
- ኣብ ማያትን ከባቢ ማያትን ካብ ምግሓፎም ክንቁጠብ ይግባእ። እቶም ቀንዲ ከም ናይ መንሽሮ ዝኣምሰሉ ንህይወት ጐዳእቲ ሕማማት ካብ ጉሓፍ ባተሪስ ክምዝመጹ ምፍላጥ ይግባእ።
- ንባህርያት በከልትን ንጥዕና ደቂ-ሰባት ሃሰይቲ ባተሪስ ብሕጊ ቕጽጽር ክግበረሎም ምጽዓር። ካብ ደገ ከይኣትዉ ድማ እገዳ ክግበረሎም ንዝምልከቶ ኣካል ምምሕጻን።

ቀጺሉ ዝስዕብ ኣርእስቲ – ጠንቂ ኣረጊት/ጐሓፍ ባተሪስ ንጥዕና ወድሰብን እንስሳን